Bùi Thanh Duyên, Giám đốc khoa học Genetica: Giải mã bí ẩn trong bộ gene của người Việt

Với tôi, hệ gene của con người như một hành tinh khác và tôi đang thám hiểm hành tinh này. Mỗi ngày, được làm việc, nghiên cứu, tôi lại có niềm tin rằng mình sẽ tìm ra được thêm những điều mới mẻ, có ích.

- Doanh nhân Bùi Thanh Duyên, Đồng sáng lập, Giám đốc khoa học Genetica

Ra đi để trở về

Bùi Thanh Duyên thuộc thế hệ 8X, sinh ra trong một gia đình công chức ở Hà Giang. Duyên luôn mong ước mọi người dân đều có cuộc sống tốt đẹp, hạnh phúc. Theo chị, mỗi người chỉ có thể được hạnh phúc nếu cơ thể không phải chịu những đớn đau do bệnh tật.

Suy nghĩ đó là động lực để Duyên cố gắng vươn lên trong học tập cũng như trong cuộc sống hàng ngày. Năm học 2004 - 2005, Duyên tham gia đội tuyển học sinh giỏi Hóa quốc gia, đoạt giải Ba và được tuyển thẳng vào Trường đại học Kinh tế quốc dân. Sau đó, Duyên thi đỗ vào Trường đại học Khoa học tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội) và theo học cả 2 trường.

Cùng lúc học hai trường đại học, nhưng Duyên không coi đó là vất vả, mà gọi đó là may mắn, vì có cơ hội học tập và tiếp thu nhiều kiến thức. Không chỉ nhận bằng cử nhân loại ưu của hai trường đại học lớn, năm 2010, Bùi Thanh Duyên là một trong 37 sinh viên Việt Nam xuất sắc giành được học bổng trị giá 54.000 USD cho 2 năm đầu của chương trình đào tạo tiến sĩ tại các đại học hàng đầu của Mỹ. Cô gái quê Hà Giang chọn theo ngành di truyền học và sinh học phân tử tại Đại học Cornell (New York, Mỹ).

Hành trang mà Duyên mang theo khi lên đường chính là khát vọng sau khi hoàn thành chương trình đào tạo có thể mang tài năng, kiến thức phục vụ quê hương, đất nước.

Tại Mỹ, Duyên nghiên cứu về di truyền học, cụ thể là tương tác giữa PMS1-MLH1 - 2 gene liên quan đến ung thư ruột và đại trực tràng. Nếu một người mang đột biến gây bệnh của một trong 2 gene này, khả năng họ sẽ bị ung thư trong tương lai là 40 - 60%, thậm chí lớn hơn nếu hút thuốc, uống rượu.

Sau một thời gian miệt mài nghiên cứu, học tập, Duyên tốt nghiệp tiến sĩ ngành di truyền học, sinh học phân tử và làm việc tại Trường Y - Đại học California (San Francisco, Mỹ).

Duyên chia sẻ, những kiến thức về di truyền học và sinh học phân tử giúp giải thích được nguyên nhân sâu xa vì sao đột biến hình thành cũng như lý do cốt lõi khiến ung thư xuất hiện và di căn trong cơ thể người bệnh, từ đó có biện pháp để giảm thiểu nguy cơ.

Luôn quan tâm tới sức khỏe người dân trong nước, với kinh nghiệm nhiều năm nghiên cứu, Duyên nhận ra thị trường gene tại Việt Nam có rất nhiều tiềm năng.

Năm 2018 được sự động viên của chồng - anh Cao Anh Tuấn, Tiến sỹ chuyên ngành khoa học máy tính tại Đại học Cornell, Duyên cùng chồng khởi nghiệp thành lập Genetica tại Mỹ, trụ sở chính đặt tại San Francisco. Sau đó, Genetica mở rộng tại thị trường Đông Nam Á, đặt văn phòng tại Việt Nam và Singapore.

Giờ đây, ngay trên quê hương mình, Bùi Thanh Duyên có thể thực hiện những nghiên cứu về gene di truyền để hỗ trợ công tác chẩn đoán, khám chữa bệnh nan y, điều trị bệnh theo liệu pháp gene..., từng bước hiện thực hóa giấc mơ giải mã gene và xây dựng bản đồ gene cho người Việt.

Đưa công nghệ giải mã gene đến gần hơn với mọi người

Giai đoạn đầu, Duyên và các cộng sự tập trung nghiên cứu về bệnh ung thư, sau đó mở rộng hướng phân tích gene của trẻ em để có thể tư vấn dinh dưỡng hoặc giúp các gia đình phát hiện những điểm mạnh, điểm yếu của con để chăm sóc hiệu quả nhất. Hiện tại, các nhà khoa học của Genetica có thể phân tích gene của người Việt để thấy mối tương quan với 16 bệnh như ung thư, tiểu đường, tim mạch, tự kỷ…

CEO Genetica cho biết thêm, giải mã gene còn giúp xây dựng chiến lược chăm sóc sức khỏe chủ động, quản lý rủi ro bệnh tật và lên kế hoạch phòng ngừa bệnh tật cho mỗi người.

Đơn cử, báo cáo giải mã gene dành cho người trưởng thành của Genetica không chỉ đánh giá được nguy cơ ung thư di truyền của một người, mà còn chỉ ra được họ có mang biến thể giúp bảo vệ khỏi ung thư hay không.

Ví dụ, nếu gene của một người có biến thể GG, họ sẽ không được tăng cường bảo vệ khỏi ung thư đại trực tràng từ việc tăng cường hấp thu vitamin B6. Vì vậy, họ phải đi tầm soát bệnh ung thư đại trực tràng, ngay cả khi chế độ ăn của họ đầy đủ và hợp lý, đặc biệt là từ khi bước vào tuổi 40.

Hoặc một người thường mắc chứng khó tiêu, đầy bụng, táo bón vì ăn nhiều thịt, sau khi giải mã gene, phát hiện mắc hội chứng chuyển hóa và tăng nguy cơ ung thư trực tràng khi ăn quá nhiều thịt đỏ, do cơ thể chuyển hóa chất đạm kém hơn đáng kể so với mức trung bình. Từ đó, Genetica tư vấn để khách hàng điều chỉnh lại chế độ dinh dưỡng và cải thiện được sức khỏe của bản thân.

Bùi Thanh Duyên rất tự hào khi phòng Lab của Genetica đang sở hữu chứng chỉ CLIA, CAP - những chứng chỉ nghiêm ngặt bậc nhất tại Mỹ dành cho các phòng thí nghiệm về xét nghiệm gene. Kết quả báo cáo của Genetica cũng được được thẩm định bởi đội ngũ khoa học thuộc các trường đại học hàng đầu trên thế giới, như Harvard, Stanford, California, San Francisco, Cornell.

Chia sẻ về dự định trong tương lai, Bùi Thanh Duyên mong muốn, công nghệ giải mã gene của Genetica sẽ đến gần hơn nữa với người châu Á nói chung và người Việt Nam nói riêng. Genetica phục vụ mọi người dân, khách hàng với dịch vụ xét nghiệm gene chuẩn quốc tế - chính xác - bảo mật tối đa. Đặc biệt, mỗi người chỉ cần xét nghiệm một lần trong đời và kết quả giải mã gene của Genetica được chấp nhận tại các hệ thống y tế trên toàn thế giới.

Trong tương lai, Bùi Thanh Duyên và đội ngũ khoa học của Genetica sẽ tiếp tục thực hiện thêm những nghiên cứu về di truyền học, trên hành trình phát triển Genetica thành một trung tâm giải mã gene lớn nhất Đông Nam Á.

Sau nhiều năm dành trọn đam mê và tâm huyết cho công việc giải mã gene, Duyên cho biết, chị vẫn tiếp tục tìm hiểu, học hỏi, bởi khoa học còn vô vàn kiến thức để khám phá. Có những ngày, chị không bước ra khỏi phòng Lab, hay phải hẹn giờ để tự nhắc bản thân đứng dậy, ra khỏi phòng.

Cho đến thời điểm này, công việc mà Duyên theo đuổi vẫn đang bộn bề khó khăn, nhưng chị tin rằng, với sự ủng hộ và sát cánh của gia đình cùng những đồng nghiệp chung chí hướng, nỗ lực của chị sẽ có kết quả trong tương lai, ngày càng nhiều người Việt được bảo vệ sức khỏe khi hiểu rõ những bí ẩn trong bộ gene của bản thân.